AFYONUMUZU TANIYALIM - Ören yerleri

1-Dinar Örenyeri (GELENEİA, APAMEİA) : Afyon-Denizli karayolunun 90.km'deki bugünkü ilçe merkezinin oturduğu alanda yer almıştır. Kesin olarak bilinmemekle birlikte, Truva savaşına katılan Ahiya Prenslerinden Geleneios'un savaş sonrasında İç Anadolu'ya gelerek yerleşmesiyle kurulmuş ve bundan dolayı "GELENEİA" adını almıştır. Şehir daha sonraları M.Ö.6. yüzyıldan itibaren önemli bir merkez olmuştur. Bu dönemde genellikle akropol kesiminde yerleşim olduğu dikkat çekmektedir. Daha sonraları Klasik, Hellenistik ve Roma dönemlerinde gelişerek şehir bugünkü yerleşim yerine doğru inmiş ve APAMEİA adını almıştır. Tarihî eserlerden olan stadyum ve tiyatro kısmen özelliğini koruyarak kalmıştır. Bu dönemlerde şehir bir bakıma ticaret merkezi olmuş, Doğu-Batı arasındaki ilişkileri sağlayan "Kral Yolu" da buradan geçmiştir. Bizans döneminde de kısmen özelliğini korumuş, Osmanlı döneminin son yıllarından itibaren bugünkü durumunu almıştır. 1986-89 yılları arasında Afyon Müze Müdürlüğünce tiyatro kurtarma kazısı yapılmıştır. 2-Emirdağ/Hisarköy Örenyeri (AMORİUM) : Synnadik (Santral Frigya) ilinin bir ilçesidir. Amorium şehri, Emirdağ ilçesinin 12 km. doğu- sundaki Hisar köyü toprağındadır. Hisarköy(Amorium) şehri, geniş bir ilçenin pazarı, ekim ve ticaret merkezi idi. Batıdan Dokimya'dan doğudan Plomelyum (Akşehir) ve kuzeyden Dorileum (Eskişehir)'dan gelen üç yolun kavşağında idi. Bir parasında, elinde başak ve haşhaş kellesi tutan şehir sembolü bulunması, Synnada gibi burada da haşhaş bitkisinin ekiminin yapıldığını anlatıyor. 3-İhsaniye/Döğer Örenyeri : İhsaniye ilçesine 12 km. uzaklıktaki Döğer kasabası Frigler döneminden beri yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Aslankaya, Kapıkaya I ve II, Tanrıça Kübele adına yapılmış açık hava tapınağı özelliğinde M.Ö.7. yüzyılda yapılmış kaya anıtları ile Asar ve Eski Döğer'de Frig yerleşim yerleri vardır. Roma ve Bizans dönemine ait kaya yerleşim ve mezar odaları ile kiliseler çevrede oldukça çok görülmektedir. Sulu İn, Memeç, Alaca Asma, Urumkuş I ve II (Karamusa), Nallıhan ve Kırkmerdiven kayalıkları belli başlı olanlarıdır. Kapıkaya I : İhsaniye ilçesine bağlı Döğer kasabasından Leğen köyüne giden yol üzerindedir. M.Ö. 7. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Tek parça bir kayanın doğu yüzü ve yanları kesilerek sade ve üçgen çatılı bir tapınak cephesi yapılmıştır. Cephenin alt ortasındaki niş içinde, ayakta durur vaziyette tanrıça Kübele, kabartma olarak işlenmiştir. Kabartmanın altına dört basamak merdiven yapılmıştır. Kapıkaya II : İkinci Kapıkaya aynı bölgede Emre Gölü kıyısından Bayramaliler köyüne doğru uzanan kayaların arasındadır. Üst başı erimiş bir kaya parçasının batı yüzü kesilerek yapılmış ahşap bir tapınak benzetmesidir. Kayanın yapısı gevşek olduğu için üstteki üçgen çatı bölümü erimiştir. Ön yüzde süslü iki bölüm arasında bir niş açılmış, içine tanrıça Kübele'nin ayakta kabartması yapılmıştır. Anıtın önünde dinî törenler için bir sahanlık vardır. M.Ö.7. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Aslankaya : İhsaniye ilçesi, Döğer kasabası, Üçlerkayası köyü arasında bulunan Emre Gölü kıyısındadır. Aslankaya, yüksek bir kayanın güney yüzü dikey kesilmiş üçgen çatılı bir tapınak cephesidir. Üçgen çatının kiriş boşluklarında karşılıklı iki sfenks (insan başlı aslan), ana cephede niş içinde iki aslan arasında Kübele bulunmaktadır. Ana cephe, geometrik desenli kabartmalarla süslüdür. Anıtın iki yan yüzleri de kesilmiş, kuzey yanına kükremiş ve iki ayağı üzerine şaha kalkmış bir aslan yapılmıştır. M.Ö. 7. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. 4-İhsaniye/Kayıhan Kasabası Göynüş Vadisi Örenyeri : Afyon-Eskişehir karayolunun 32.km'den 1,5 km sola dönülerek ulaşılan bir vadi içinde Göynüş Kalesi, üzerinde aslan kabartmaları bulunan Aslantaş ve Yılantaş mezar odaları ile Kübele açık hava tapınağı olan Maltaş bulunmaktadır. Aslantaş : Ön yüzüne bir kapı boşluğu açılarak mezar odası oyulmuş kapı boşluğunun her iki yanında kükremiş iki heybetli aslan ve ayakları altında birer yavru aslan kabartması yapılmıştır. Mezar odası; üçgen tavanlı, sol tarafta ölüyü yatırmak için kline (sedir) bulunan küçük bir odadır. Aslantaşın önemli bir kralın mezarı olduğu ve M.Ö.7. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Yılantaş : Aslantaş'ın batısında aynı kayalıkların bulunduğu yerdedir. Anıt parçalandığı için kirişleri görülmekte olup, anıtın dış tarafında bir aslan kabartmasının sadece baş ve bir ayak kabartması günümüze kadar gelebilmiştir. Yılan kabartması anıtın ön yüzünde alt tarafındadır. Kapıda birbirine sarılmış iki yılan kabartması ile kapının iki yanında da mızraklarıyla yılana saldıran iki savaşçı vardır. Bugün ters dönen kaya altında olduğundan görülmemektedir. İçindeki hurma yapraklı sütun başlığının yapılış biçimi, Friglerin Çukurova'ya indikleri dönemlerde, M.Ö.700 yıllarında yapıldığını göstermektedir. Maltaş : Birbirine yakın Aslantaş ve Yılantaş anıtlarından yaklaşık olarak 500 m. uzaklıkta olup bugünkü zemine gömülü durumdadır. Üçgen çatılı bir tapınak cephesi yapılmıştır. M.Ö. 7.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. 5-İhsaniye/Ayazin Köyü Örenyeri (METROPOLİS) : Afyon-Eskişehir karayolunun 27.km'den sağa doğru 4,7 km daha gidilerek ulaşılan Ayazin köyü- nün, Frigler döneminden beri yerleşim yeri olarak kullanıldığı bilinmektedir. Roma ve Bizans dönemlerine ait aile ve tek kişilik kaya mezar odaları, Bizans dönemine ait kiliseler ve kaya yerleşimleri arazinin bu tür bir yerleşime elverişli olması nedeniyle oyularak yapılmış eserleridir. Aslanlı mezar odaları, sütunlu mezar odaları ile kayaya dış ve iç mimarî olarak oyulmuş kilisesi gibi sanat şahaseri eserler bulunmaktadır. 6-İscehisar/Sarıçayır (Selimiye) Kayalıkları : İscehisar ilçesine bağlı Sarıçayır köyünün çevresinde bulunan kayalıklarda Bizans döneminde kayaya oyma aile ve tek mezar odaları, mezar tekneleri ve barınaklar yapılmıştır. Yüzeyi kabartma ve bezemelerle süslenmiş olan mezarlara kimlere ait olduklarını belirten kırmızı boyayla yazılar yazılmıştır. İscehisar ilçesinde Seydiler köyü içinde bulunan kale ile Afyon-Ankara karayolunun 32.km'de bulunan Kırkinler kayalığıdır. Bunlar Bizans çağında yapılmış, yerleşim yeri, kilise, şapel ve mezar olarak kullanılmış kaya kütleleridir. Kırkinler kayalığının, Frig döneminde de kullanıldığı kaya üstündeki izlerden anlaşılmaktadır. 7- İscehisar/Seydiler Kalesi ve Kırkinler Kayalığı : 8-Şuhut/Bininler Kayalığı : Şuhut'un 6 km batısında bulunan Senir köyü yakınlarında bir kayalık olup, kayalar iki ve üç katlı tek veya çok odalı olarak oyulmuş, altları hayvan üniTlferi ve insanların barınma yerleri olan bir yerleşim yeridir. Bizans yerleşimi olan bu kayalığın alt eteğinde yine Bizans kilise ve manastır yapı kalıntıları bulunmaktadır. Ayrıca Geç Roma dönemi kapaklı, kayaya oyulma mezar tekneleri vardır. 9-Bolvadin/Kemerkaya Yedi Kapı Kaya Yerleşim ve Örenyeri : Bolvadin-Emirdağ Kara yolu üzerinde, Bolvadin Kemerkaya Kasabasının 3 km kuzeyinde karayolunun 1 km doğusunda yer almaktadır. 1997 tarihinden itibaren Afyon Arkeoloji Müze Müdürlüğü tarafından kurtarma kazısı yapılmaktadır. Çalışmalar sırasında askerî garnizon veya idarî binalar olabileceği tahmin edilen kayaya oyma kompleks yapı grubu ile halkın sığınak olarak kullandıkları yer altı kentinin bir bölümü ortaya çıkarılmıştır. Bizans dönemine ait olduğu belirlenen yerleşim yeriyle ilgili çalışmalar devam etmektedir.